Tìm hiểu về nhung hươu, công dụng, cách dùng và lưu ý khi sử dụng nhung hươu

Nhung hươu từ gần 2000 năm trước đã được biết tới là một vị thuốc quý trong đông y có nhiều tác dụng trị bệnh. Hiện nay, nhung hươu được dùng khá phổ biến và cũng được y học nghiên cứu dược tính kỹ lưỡng hơn để tìm ra những công dụng mới.

Nhung hươu là gì?

Nhung hươu còn được gọi với những tên gọi khác là lộc nhung, nhung lộc, ban long châu, thanh mai nhung… là sừng non của con hươu đực. Giống với nhung hươu thì có nhung nai (mê nhung) là sừng non của con nai đực.

Sừng non sờ mềm, bên ngoài bao bọc bởi lớp da phủ lớp lông mềm, mịn, êm như nhung nên được gọi là nhung hươu nai, bên trong thân có nhiều mạch máu cung cấp dinh dưỡng cho quá trình sừng phát triển, khi nhung hươu bị cắt thì máu từ sừng non chảy ra được gọi là huyết nhung.

Trong y học cổ truyền, nhung hươu được mệnh danh là 1 trong 4 thượng dược (sâm, nhung, quế, phụ). Nhung hươu có vị ngọt, tính ấm, vào 4 kinh can, thận, tâm, tâm bào.

Hình ảnh của nhung hươu

Tùy theo giống hươu, độ tuổi và thể trạng sức khỏe của hươu mà nhung hươu sẽ có những hình dáng, kích cỡ khác nhau. Trong bài viết này, Tamsoa có những hình ảnh về nhung hươu sao, nhung nai và lộc nhung hươu Siberia để các bạn dễ hình dung hơn về vị thuốc đông dược này.

Quá trình phát triển của nhung hươu

Như đã biết, nhung hươu chính là phần sừng của con hươu ở thời kỳ đầu khi còn non, chưa bị hóa xương (thành sừng già) nên có thuật ngữ là nhung hươu sinh trưởng trên sừng.

Theo nghiên cứu thì phần đầu sừng là phần sinh trưởng sớm nhất trong quá trình phát triển của nhung hươu (hoặc sừng hươu). Ngay trong nửa kỳ sau của thai kỳ thì đầu sừng đã bắt đầu nảy nở trên đầu của bào thai hươu trong bụng mẹ.

Hầu hết các phân loài hươu, phần đầu xương sẽ mọc ra ngay trong vòng năm thứ nhất sau khi sinh và có thể cho nhung ngay trong năm tuổi đầu tiên.

Tuy nhiên thì thời gian sinh trưởng của lộc nhung (hay thời gian mọc sừng của hươu) bị phụ thuộc và ảnh hưởng rất lớn bởi chế độ dinh dưỡng. Nếu dinh dưỡng càng tốt thì thởi gian mọc sừng của hươu càng diễn ra sớm và nhanh.

Đây là lý do mà cùng một thời gian sinh trưởng nhưng có những con hươu lại sản sinh ra những cặp nhung lớn, dài và nặng hơn những con hươu đực khác.

Sự sinh trưởng phần đầu sừng được quyết định bởi sự kích thích tố sinh dục nam (sinh dục đực của hươu) và dựa vào màng xương ở phần xương trán đầu hươu. Nếu thiến (loại bỏ tinh hoàn) hươu non và triệt sạch gốc thì hươu sẽ không có khả năng sinh nhung nữa.

Đối với hươu nuôi dưỡng để lấy nhung, để hươu cho ra nhung sớm cũng như nâng cao chất lượng, giá trị của sản phẩm thì cần tăng cường chăm sóc nuôi dưỡng từ khi còn là hươu con, thúc đẩy sự phát triển sinh sản, hay được gọi vui là tăng cường sinh lý cho hươu đực.

Trong tự nhiên, hầu hết các giống hươu hoang dã sẽ mọc nhung mới vào đầu mùa xuân, phát triển hoàn toàn thành sừng già vào mùa hè. Trong nuôi dưỡng, nhờ chế độ dinh dưỡng, kỹ thuật nuôi hươu mà nhung hươu có thể cho đều quanh năm.

Đầu sừng và đầu giác nhung liên tiếp sinh trưởng, tuy nhiên thì điểm sinh trưởng lại nằm ở đỉnh đầu của nhung hươu. Vậy nên, có cách để tính toán, tăng số lượng nhánh nhung bằng cách lấy phần đỉnh dọc từ trên xuống dưới của đầu giác nhung cắt ra, qua đó mà nâng cao sản lượng của lộc nhung.

Sau khi đầu giác nhung hình thành thì ánh sáng là nhân tố chủ yếu khống chế sự phát triển và rụng đi của nhung hươu thông qua sự khống chế bài tiết kích thích tố nam – testosterone.

Dựa vào quá trình phát triển của nhung hươu này, người nuôi dùng cách kéo dài thời gian chiếu sáng để hươu sớm rụng sừng sinh nhung, cũng như cân đối thời gian sinh nhung để nâng cao sản lượng nhung hươu trong nuôi dưỡng.

Quá trình phát triển của nhung hươu trải qua 4 giai đoạn phát triển, thời gian sẽ giao động từ khi nhung đổ đế cho tới 50-60 ngày.

– Giai đoạn bong lớp vảy (váng) trên bề mặt gốc sừng: trong giai đoạn đầu tiên của quá trình hình thành nhung, bề mặt đế sừng sẽ bắt đầu liền da để tạo thành lớp vảy mỏng, sau khoảng 3-5 ngày thì lớp vảy này bong ra để lộ đầu nhung mới xuất hiện.

– Giai đoạn nhung hình quả đào: sừng non sẽ lồi dần lên và lúc này là một khối mềm màu hồng nhạt ( ở hươu) hoặc màu hơi đen (ở nai) có hình quả đào, khi cao đến 2-3 cm, nhung quả đào bắt đầu phân đôi và là lần phân nhánh thứ nhất.

– Giai đoạn nhung hình trái mơ: là giai đoạn nhung hươu có đầu hơi phình to nhưng chưa phát triển thành nhung yên ngựa.

– Giai đoạn nhung yên ngựa: đây là lần phân nhánh thứ 2,  nhung hươu đã tạo thành dáng yên ngựa, và tùy theo thể trạng của hươu, nhung có thể phân nhánh nhanh hơn để tạo thành nhung gác sào.

Sau khi sừng non đã trải qua giai đoạn nhung yên ngựa hoặc gác sào, sự hóa xương diễn ra nhanh hơn bắt đầu từ phần gốc sừng. Trong quá trình này, lớp lông tơ phủ ngoài rụng dần, lớp da bọc nhung hươu nai cũng sẽ chuyển dần sang màu nâu đen.

Tiếp theo là quá trình thoát bì cốt, hươu nai đực sẽ cọ sừng vào thân cây để làm bong hết lớp da bọc sừng để hoàn toàn trở thành sừng già (gạc). Sau một thời gian, hươu đực sẽ chủ động làm rụng bộ gạc này để bắt đầu một chu kỳ sinh nhung mới.

Theo Brut Nature

Phân loại nhung hươu

Phân loại theo giống hươu

Nhung hươu có thể được phân loại theo giống hươu, tuy nhiên không phải giống hươu nào cũng mang lại giá trị dinh dưỡng, kinh tế như nhau từ nhung hươu.

Các phân loài hươu phổ biến hiện nay gồm có: hươu sao (hươu hoa mai, hươu đốm), hươu mõm trắng, hươu hung (mã lộc), nai cà tông, hoẵng, nai sừng tấm Bắc Mỹ, tuần lộc, hoẵng đen, hoẵng đỏ, hươu sừng ngắn.

Các loài hươu mang lại giá trị cao từ nhung hươu và được nuôi để lấy nhung gồm hươu sao, hươu hung, hươu mõm trắng. Trong đó tại nước ta, nhung hươu được thu hoạch từ hươu sao.

Phân loại theo hình dáng

Theo hình dáng của nhung hươu sẽ có nhung huyết (khác với huyết nhung là máu từ nhung), nhung yên ngựa và nhung gác sào.

Nhung huyết là loại nhung hươu mới được hình thành trong thời gian ngắn, nhung rất mềm, màu hồng nhạt, lớp lông mỏng và chứa rất nhiều huyết bên trong thân. Loại này ít được bán vì đang trong quá trình phát triển và tính lũy dưỡng chất, đồng thời trọng lượng nhẹ nên ít có giá trị kinh tế.

Nhung yên ngựa và gác sào hình thành sau quá trình nhung hươu phân nhánh, tùy vào độ tuổi, thể trạng sức khỏe và chế độ dinh dưỡng mà hươu sẽ cho ra nhung yên ngựa hay gác sào.

Thông thường, những con hươu đực trong 2-3 năm đầu (từ khi có nhung) chỉ cho những cặp nhung yên ngựa ngắn, nhỏ. Những cặp lớn sẽ có nhiều hơn ở những con đực trưởng thành, khỏe mạnh hơn.

Phân loại theo vùng địa lý

Các giống hươu sinh trưởng và phát triển cũng như có thích ứng được không phụ thuộc nhiều vào điều kiện địa lý, thời tiết, môi trường sống. Chẳng hạn giống hươu sao chỉ sinh trưởng tốt tại vùng đông và đông nam Châu Á.

Ngay cả trong một đất nước, hươu sống ở những vùng khác nhau cũng mang tới những giá trị khác nhau từ nhung hươu. Điều này bị ảnh hưởng bởi vùng sinh sống, thức ăn của hươu và thời tiết.

Nếu phân loại theo vùng địa lý sẽ có các loại nhung hươu Việt phổ biến là nhung hươu Hương Sơn, nhung hươu Ninh Bình, nhung hươu Thái Bình, nhung hươu Nghệ An, nhung hươu Đồng Nai,… với nước ngoài sẽ có nhung hươu Siberia, nhung hươu LB Nga, nhung hươu New Zealand.

Phân loại theo sản phẩm

Nhung hươu cũng được phân loại theo dạng sản phẩm và theo cách này thì sẽ có các loại nhung hươu là nhung hươu tươi (mới cắt hoặc để đông lạnh và chưa qua chế biến), nhung hươu khô thái lát, bột nhung hươu khô, viên nhung hươu, lộc nhung hoàn và tinh chất nhung hươu (nhung hươu dạng nước).

Phân biệt các loại nhung hươu

Phân biệt nhung hươu trong nước và nước ngoài

Tại nước ta, nhung hươu được thu hoạch từ hươu sao, còn ở nước ngoài (chủ yếu là Siberia, LB Nga và New Zealand) nhung hươu thu hoạch từ hươu hung.

Hươu sao có kích thước trung bình, chỉ khoảng 80 – 130 kg; còn hươu hung là loài hươu lớn, nặng từ 150 – 250 kg, vì lớn giống ngựa nên còn được gọi là mã lộc. Do kích thước cơ thể khác nhau nên kích thước nhung của 2 loài này cũng khác nhau.

Nhung hươu nước ngoài có kích thước lớn hơn nhung hươu trong nước rất nhiều, thông thường 1 nhánh nhung nước ngoài dài tới 30-50 cm, nhiều nhánh còn dài hơn và đặc biệt phân rất nhiều nhánh nhỏ, từ 3-5 nhánh nhỏ trở lên.

Nhung hươu trong nước thường nhỏ, trung bình dài từ 10 – 30 cm, cũng có những nhánh dài hơn nhưng thường hiếm, phổ biến nhung hươu Việt là nhung yên ngựa với 2 nhánh, nhung gác sào cũng thường chỉ có khoảng 3-4 nhánh nhỏ.

Đặc điểm để dễ phân biệt nhất giữa nhung hươu trong nước và nhung hươu nhập khẩu là màu sắc bên ngoài.

Với nhung hươu Việt thì có màu trắng hồng (hay hồng nhạt), lớp lông ngắn, mỏng, có màu trắng (hoặc vàng nhạt). Nhung hươu nước ngoài thì có màu xám, xám đen (hoặc nâu), lông dày, rậm, và cũng có màu xám, xám đen (hoặc nâu).

Phân biệt nhung hươu và nhung nai

Nai cũng là một phân loài thuộc loài hươu, có kích thước khá lớn, thân hình cao to, chiều cao từ 100 – 140 cm, nặng từ 80 – 220 kg.

Cũng vì thế, mỗi cặp nhung nai cũng có kích thước và trọng lượng lớn hơn nhung hươu sao. Tuy nhiên thì nhung nai vẫn nhỏ hơn so với nhung hươu hung nhập khẩu.

Nhung nai có kích thước tầm 20 – 40 cm, nặng từ 0,9 – 1 kg mỗi cặp, có những cặp còn nặng tới 1,5 kg. Nhung nai thường cũng chỉ có 2-3 nhánh, tuy nhiên các nhánh nhỏ của nhung nai lại mọc cùng trên gốc nhung thành chùm chứ không mọc ra từ nhánh khác như nhung hươu.

Và đặc điểm để phân biệt nhung hươu và nhung nai dễ dàng nhất cũng là màu sắc bên ngoài. Nhung nai có màu đen hơi hồng, lớp da hơi bóng, lớp lông mỏng, thưa có màu trắng.

Phân biệt nhung hươu thật và giả

Trước đây, khi hươu sao vẫn chưa được nuôi phổ biến để lấy nhung và giá nhung hươu còn cao thì có không ít cá nhân chuộc lợi bằng cách bán nhung hươu giả. Hiện nay dù nhung hươu đã trở nên phổ biến hơn, giá cũng thấp hơn nhưng vẫn không tránh khỏi hàng giả.

Nhung hươu giả được chế từ những nguyên liệu mềm, màu đẹp tương tự màu của nhung thật, da nhung hươu có thể được làm từ keo nước xương, nhựa đường, nhung cưa giả.. với keo gắn cực tinh vi với lông chó, lông dê trông rất giống nhung hươu thật.

Còn có cách trộn lẫn tiết lợn với xương thỏ băm nhỏ rồi nhét vào da chó, da dê và dùng keo siêu dính dán chặt lại và định hình thành dáng như của nhung hươu. Bên ngoài dùng phẩm màu bôi lên để tạo màu như màu nhung hươu thật.

Loại nhung hươu tươi giả này có thể được bán cả cặp hoặc thái lát ra để bán và nếu không chú ý thì nhìn khá giống với loại thật. Nhưng nó lại vô cùng nguy hiểm đến sức khỏe người dùng.

Nhung hươu giả dạng thái lát lại càng được nhiều người dùng lựa chọn bởi nó tiện dụng, nhưng với loại này lại dễ làm giả hơn cũng như cũng khó phân biệt so với loại thật.

Để phân biệt nhung hươu thật và giả, các bạn cần phải chú ý nhiều hơn đến các đặc điểm, màu sắc, hình thức bên ngoài của sản phẩm mua được.

Nhung hươu giả thái lát thường có đặc điểm là miếng nhung dày, to, thô, các miếng to nhỏ không đều, mặt cắt thường có màu nâu tím hoặc đen sậm, ở giữa không có các lỗ nhỏ li ti, miếng nhung xé rách hoặc bẻ vụn bằng tay khá đơn giản.

Với loại nhung giả nguyên chiếc thì sờ vào lớp da bên ngoài thiếu đàn hồi, màu sắc nhợt nhạt, lớp lông không đều, thiếu tự nhiên, huyết khô, nếu sơ chế hoặc thái lát sẽ nhận ra ngay là nhung hươu giả.

Nhung hươu thật sẽ có các đặc điểm là màu sắc tươi tắn, lớp da hồng hào, đàn hồi, lông nhung đều, mịn, rất khó nhổ bằng tay, nhìn vào mặt cắt phía gốc nhung thấy có nhiều lỗ nhỏ li ti, với miếng nhung thật thái lát do là mô hoặc sụn liên kết nên khó làm ránh hay bẻ gãy bằng tay.

Đối với các loại nhung hươu trên, để lựa chọn được sản phẩm thật và chất lượng, phù hợp với nhu cầu sử dụng thì lời khuyên là các bạn nên đặt mua ở những đơn vị bán nhung hươu có uy tín.

Nhung hươu loại nào tốt nhất?

Trong các loại nhung hươu thì nhung hươu sao là loại có chất lượng tốt nhất. Trong nền y học cổ truyền phương Đông, nhung hươu sao là nguồn dược liệu quý giá và quan trọng.

Trong những thập kỷ gần đây, những nhà dược học hiện đại cũng chú ý và đề cao vai trò của những loại thuốc được bào chế từ nhung hươu sao.

Nhung hươu nhập khẩu có giá trị thấp hơn nhung hươu sao nhưng cao hơn nhung nai, nhưng mức giá cao thường bị đội lên do khâu bảo quản và vận chuyển tốn kém từ nước ngoài vào Việt Nam.

Ngoài cách đánh giá chất lượng nhung từ giống loài hươu thì còn phải phân tích dựa trên chế độ nuôi dưỡng và nguồn thức ăn bổ sung cho hươu. Đối với hươu hoang dã hoặc nuôi bán tự nhiên thì nhung hươu sẽ có giá trị hơn hươu nuôi nhốt.

Tuy nhiên, hiện nay không còn hươu hoang dã và tất cả các quốc gia đều nghiêm cấm săn bắt tự nhiên. Những loại nhung hươu nhập khẩu dù được quảng bá là hươu hoang dã nhưng thực chất cũng đều là nuôi dưỡng bán tự nhiên.

Để có cái nhìn trực quan hơn về chất lượng của nhung hươu sao Việt Nam và nhung hươu hung nhập khẩu thì các bạn có thể xem kỹ hơn ở bảng so sánh dưới đây.

Đặc điểm	Hươu sao Việt Nam	Hươu hung nhập khẩu (Siberia)
Giống hươu	– Hươu sao là giống hươu hoang dã sau này được nuôi dưỡng như một giống vật nuôi trong gia đình, trang trại. – Giống hươu nhỏ (do gen chứ hoàn toàn không phải do chế độ nuôi dưỡng), có sức đề kháng cao, hầu như ít mắc bệnh.	– Hươu hung hay còn gọi là mã lộc, sống chủ yếu ở Siberia, LB Nga và một phần ở New Zealand, hiện được nuôi dưỡng bán tự nhiên để lấy nhung. – Giống hươu này có kích thước lớn, hầu hết các giống động vật của vùng khí hậu lạnh đều có trọng lượng, kích thước lớn để có thể chống chịu với thời tiết khắc nghiệt vào mùa đông.
Thức ăn	Là vùng nhiệt đới nên rất đa dạng các loại thức ăn tự nhiên cho hươu sao, bao gồm các loại cỏ, lá rừng, lá cây… nhiều dinh dưỡng.	Là vùng hàn đới, có mùa đông dài nên lượng thức ăn tự nhiên như cỏ, lá cây… không thể phong phú, cũng như không có số lượng nhiều như ở nước ta, hơn nữa giá trị dưỡng chất chắc chắn cũng không thể bằng.
Khí hậu	– Thời tiết ôn hòa, dễ chịu (đặc biệt là ở Hương Sơn – Hà Tĩnh) rất phù hợp để hươu sao sinh trưởng, phát triển. – Đặc biệt, khí hậu ôn đới mưa nhiều nên cũng giúp cho cây cối phát triển, xanh tốt quanh năm đảm bảo nguồn thức ăn luôn dồi dào quanh năm cho hươu sao.	– Khí hậu lanh, lại có mùa đông kéo dài và nhiệt độ thấp, khắc nghiệt khiến hươu phải tiêu hao nhiều năng lượng hơn cho sự hoạt động của cơ thể, ảnh hưởng ít nhiều đến chất lượng nhung hươu. – Hơn nữa, trong một mùa đông kéo dài, nguồn thức ăn ít nên nhung hươu hung không thể tích lũy nhiều dưỡng chất được như hươu sao Việt Nam.
Đặc điểm nhung	– Nhung nhỏ, thường chỉ phân 2-3 nhánh nên nhung mềm, nhiều huyết, dễ chế biến, dễ ăn và sử dụng được hoàn toàn cả cặp nhung từ gốc tới ngọn.	– Nhung có kích thước, trọng lượng lớn nên phần lớn nhánh nhung hóa xương rất cứng, chỉ có một phần nhỏ ở đầu nhung là mềm nên dù nhung có lớn, có thể đẹp hơn nhưng giá trị dưỡng chất lại không nhiều.
Nguồn gốc, xuất xứ	Do hươu nuôi trong nước nên người mua có thể đến trực tiếp trang trại cắt nhung, yên tâm hoàn toàn với sản phẩm.	Nhung nhập khẩu từ nước ngoài, khó xác định được chất lượng của sản phẩm cũng như nguồn gốc có thực sự đảm bảo hay không.
Bảo quản, vận chuyển	– Nhung hươu được cắt và vận chuyển ngay trong thời gian ngắn để đến tay người mua nên nếu có bảo quản đá lạnh cũng không bị ảnh hưởng nhiều đến chất lượng. – Còn nếu cắt nhung tận nơi trong trang trại thì càng đảm bảo nhung hươu tươi nguyên hơn nữa.	– Chắc chắn phải trải qua quá trình bảo quản lạnh và vận chuyển mất khá nhiều thời gian để mang về Việt Nam. – Ngoài ra, không chắc chắn là nhung hươu mới mà có thể là nhung đông lạnh từ lâu.

*Bảng trên so sánh dựa trên cùng tiêu chuẩn nuôi dưỡng bán tự nhiên

Đối với nhung hươu Việt Nam thì nhung hươu được cắt từ hươu sao nuôi tại Hương Sơn, Hà Tĩnh là loại tốt nhất. Bởi đây là vùng có khí hậu mát mẻ quanh năm, địa hình rừng núi cùng nhiều bãi cỏ rộng, cùng nguồn thức ăn tự nhiên dồi dào phù hợp cho hươu sao sinh trưởng, phát triển.

Không chỉ vậy, kinh nghiệm nuôi hươu quý báu của người dân Hương Sơn (đây là vùng nuôi hươu lấy nhung lâu đời nhất cả nước) giúp hươu sao sinh trưởng tốt hơn, khỏe mạnh và cũng ít mắc bệnh.

Hơn nữa, tại đây có nhiều trang trại nuôi hươu sao quy mô bán hoang dã giống như mô hình mà Tamsoa phát triển và đang duy trì, hươu được nuôi dưỡng tốt hơn với nguồn thức ăn tự nhiên nhiều dinh dưỡng, được theo dõi và khám sức khỏe định kỳ nên cho giá trị nhung rất cao.

Thành phần dưỡng chất hóa học của nhung hươu

Những nghiên cứu sâu rộng thành phần hóa học của nhung hươu đã đạt được những kết quả rất đáng trân trọng. Thành tựu này không chỉ giúp giải thích cơ chế tác dụng bảo vệ sức khỏe của nhung hươu mà còn hỗ trợ trong các nghiên cứu ứng dụng thiết thực khác từ nhung hươu.

Thành phần hóa học chủ yếu có trong nhung hươu là acid amin, polyamines, DNA, lipid, hợp chất thơm, enzim, vitamin, hormone, nguyên tố vô cơ và hàng trăm những chất khác.

Các thành phần hóa học này có ý nghĩa rất lớn đối với việc bảo vệ sức khỏe con người, chúng có tác dụng rõ ràng  đối với nhiều loại bệnh ở người và là phương thuốc đặc biệt cho chức năng sinh lý.

Bảng hàm lượng thủy phân, chất hữu cơ và thành phẩm nhung hươu của nhung hươu sao và hươu hung (%)

Các loại hươu	Thủy phân	Chất hữu cơ
3 nhánh nhung hươu sao	12,11	63,44
3 nhánh nhung hươu hung	11,59	61,19

Trong nhung hươu có nhiều loại chất hữu cơ, đây là vật chất chủ yếu mang đến tác dụng dược lý cho nhung hươu đối với tác dụng chữa bệnh và sức khỏe con người.

Thành phần hữu cơ có trong nhung hươu bao gồm  acid amin, polypeptide, protein, mucopholysaccharide, hexosamine, glucose, glycolipid, steroid, acid béo, prostaglandin, protein cứng, collagen, các loại vitamin, lipit…

Bảng hàm lượng chất  vô cơ có trong nhung hươu ở hươu sao và hươu hung

Nguyên tố	Nhung hươu sao	Nhung hươu hung
Canxi	15.60	19.93
Phot pho	5.32	6.65
Sắt	0.051	0.018
Nhôm	0.01	0.03
Đồng	0.0007	0.0007
Kẽm	0.008	0.007
Bari	0.003	0.003
Mangan	0.002	0.002
Thiếc	0.003	0.001
Bạc	0.001	0.001
Magie	0.25	0.31
Strontium	0.20	0.20
Chì	0.002	0.002
Coban	0.001	0.001
Titanium	0.002	0.008
Vanadium	0.005	0.005
Zirconium	0.02	0.07
Silicon	0.007	0.03
Natri	0.43	0.32

Bảng hàm lượng acid amin có trong nhung hươu sao và nhung hươu hung (%)

Acid amin	Nhung hươu sao	Nhung hươu hung
Tryptophan	0.68	0.78
Lysine	3.88	3.70
Histidine	1.54	1.69
Amoniac	2.59	2.97
Arginine	4.86	4.76
Asp	4.32	4.38
Threonine	2.16	2.04
Serine	2.32	2.30
Glutamate	7.20	6.91
Proline	5.84	6.02
Glycine	7.90	7.12
Alanine	4.54	4.50
Cystine	0.10	0.10
Valin	2.16	2.09
Isoleucin	1.30	1.30
Tyrosine	1.07	0.66
Phenylalanine	3.00	3.50
Methionin	0.36	0.17
Leucin	3.57	3.43

Có thể thấy hàm lượng acid amin có trong nhung hươu là vô cùng phong phú. Ngoài ra trong nhung hươu có lượng lớn thành phần lipid có lợi cho hệ thống thần kinh con người.

Tác dụng dược lý của nhung hươu

– Tác dụng đến hệ tuần hoàn: Nhung hươu có tác động đến hệ tim mạch, hệ tuần hoàn của con người. Các nghiên cứu chỉ ra rằng tùy vào lượng tinh nhung hươu sử dụng mà nhịp tim giảm xuống hoặc gia tăng lên, mạch máu giãn nở, biên độ tâm thu tăng lên hoặc thu hẹp.

– Tác dụng đối với hệ thống thần kinh: Các thực nghiệm cho thấy nhung hươu tác dụng trực tiếp tới hệ thống thần kinh giao cảm, điện não đồ

– Ảnh hưởng đến hoạt tính monoamine oxidase (MAO): hoạt tính MAO gây ra tình trạng trầm cảm trên con người, butanol và ete từ nhung hươu có khả năng ức chế hoạt tính MAO, qua đó hữu hiệu trong điều trị các chứng trầm cảm, căng thẳng trên con người.

– Ảnh hưởng tới sự chuyển hóa: nhung hươu có ảnh hưởng đến sự chuyển hóa đường, thúc đẩy sự thủy phân glucoza, nó cũng có tác dụng thúc đẩy sự tổng hợp protein và ADN.

– Tác dụng chống oxy hóa: nhung hươu có tác dụng rất rõ ràng trong việc chống lipid oxy hóa, gia tăng hoạt tính SOD oxy hóa, nâng cao khả năng nắm bắt oxy gốc tự do.

– Ảnh hưởng đến tuyến tiền liệt: nhung hươu kích thích thúc đẩy sự sinh trưởng tuyến tiền liệt và bao tinh hoàn, tăng hàm lượng testosterone ở huyết tương.

– Tác dụng với bệnh loét dạ dày: polysaccharide trong nhung hươu có khả năng ức chế aspirin, polysaccharide giúp làm giảm acid và thay đổi hàm lượng tiền liệt tuyến tố (PGE₂) trong dịch vị, từ đó phòng ngừa viêm loét dạ dày.

– Tác dụng với những tổn thương: nhung hươu có tác dụng phục hồi nhanh chóng các tổn thương, kể cả những tổn thương não, tủy sống.

– Tác dụng ngăn ngừa kích ứng: nghiên cứu cho thấy nhung hươu có khả năng ngăn ngừa kích ứng, giúp tăng khả năng chịu đựng cho cơ thể đối với các tác động kích ứng bên ngoài.

– Ảnh hưởng tới hệ miễn dịch: nhung hươu có khả năng tăng cường chức năng miễn dịch cho cơ thể.

– Các tác dụng dược lý khác: ngoài ra, nhung hươu còn có các tác dụng kháng viêm, phòng chống u bướu, tăng cường chức năng ghi nhớ.

Công dụng chủ trị chữa bệnh của lộc nhung

Nhung hươu theo y học cổ truyền có công năng bổ thận, tráng dương, được dùng trong các trường hợp thận dương kém, sinh dục kém, yếu sinh lý, liệt dương, hoạt tinh, tiểu đêm nhiều, chân tay lạnh, phụ nữ kinh nguyệt không đều, hiếm muộn, khó đậu thai, băng lậu đợi hạ, tử cung lạnh, tắc tia sữa.

Không chỉ như vậy, nhung hươu còn có tác dụng sinh tinh tủy, mạnh gân xương, ích huyết, dùng trong các trường hợp thiếu máu, người gầy yếu xanh xao, trẻ em chậm lớn, chậm liền thóp, chậm mọc răng, người bị loãng xương, đau lưng, thoái hóa xương khớp, người già gầy yếu đi lại khó khăn.

Nhung hươu là vị thuốc quý, có tác dụng thúc đẩy quá trình tái sinh của các tổ chức trong cơ thể, tăng hồng cầu, tiểu cầu, làm chậm quá trình lão hóa, kéo dài tuổi thọ, tăng nhu động ruột và dạ dày, giúp lợi tiểu.

Theo Tây y thì nhung hươu có tác dụng bồi bổ tới toàn cơ thể con người, giúp giảm căng thẳng, mệt mỏi, làm sảng khoái tinh thần, chữa vết thương mau lành hơn, giúp ăn ngủ tốt, bổ máu, bổ tim, hỗ trợ chuyển hóa protid, glucid…

Nghiên cứu từ các nhà khoa học Tây phương, lộc nhung là chất bổ dưỡng hoàn toàn tự nhiên có tác dụng kích hoạt sự phát triển cơ bắp, ngừa teo cơ, làm chậm quá trình lão hóa. Nhung hươu có tác dụng tăng cường chức năng sinh lý, tình dục cho cả nam và nữ.

Bổ thận tráng dương

Lộc nhung là vị thuốc hữu dụng có tác dụng bổ thận, tráng dương, bổ tinh điền tủy. Đông y và cả Tây y đã dùng nhung hươu để trị liệu các bệnh liệt dương, rối loạn cương dương, xuất tinh sớm, lãnh cảm, vô sinh, di tinh, hoạt tinh và các chứng thận dương không đủ…

Sinh tinh cường cốt

Nhung hươu là tinh chất của cốt huyết, hiếm có vị thuốc nào lại chứa cả phần huyết lẫn phần cốt như lộc nhung, mê nhung. Bởi vậy nó có tác dụng bổ gan, thận (thận tàng tinh chủ cốt, can tàng huyết chủ cân).

Dùng nhung hươu sẽ giúp lợi tinh huyết, cường gân tráng cốt, cung cấp chất tự nhiên bổ sung cho việc điều trị viêm khớp, tăng tạo xương và giảm tình trạng, tốc độ loãng xương.

Thoát độc sinh cơ

Lộc nhung hươu có tác dụng đả thông kinh lạc, điều trị các vết lở loét lâu ngày, chữa lành vết thương, trị các chứng bệnh âm hư nội hãm, giúp thoát độc sinh cơ, cải thiện hiệu suất, tăng cường sức mạnh trong các hoạt động lao động, thể thao, cải thiện sự phục hồi cơ bắp.

Tăng cường tiêu hóa

Nhung hươu tăng nhu động ruột và dạ dày, qua đó hỗ trợ tiêu hóa, giúp ăn ngon miệng và hơn cả là giúp hệ tiêu hóa hấp thu các dưỡng chất từ thức ăn tối ưu hơn. Vì vậy nhung hươu có thể chữa các bệnh gầy yếu ở người lớn, chậm lớn ở trẻ nhỏ.

Làm chậm quá trình lão hóa

Nhung hươu có tác dụng chống oxy hóa mạnh, giúp tái tạo, tăng trưởng tế bào, làm chậm quá trình lão hóa, từ đó giúp làm đẹp, giúp hạn chế nếp nhăn, tóc lâu bạc và kéo dài tuổi thọ. Đồng thời lộc nhung tăng cường hệ miễn dịch, giúp ngăn ngừa bệnh tật hiệu quả.

Cải thiện hệ tuần hoàn

Lộc nhung giúp hỗ trợ cải thiện các chức năng tim mạch, hệ tuần hoàn máu, tăng cường tái tạo máu, giúp điều hòa huyết áp, tăng cường trí nhớ, giúp ngủ tốt, trị các chứng suy nhược thần kinh, trầm cảm, suy cơ tim, huyết áp thấp.

Những người nên dùng nhung hươu

Tuổi nào dùng được nhung hươu

Lộc nhung có thể dùng được cho mọi lứa tuổi, từ trẻ em 3 tuổi trở lên chứ không nhất thiết người già mới sử dụng được.

Tuy nhiên, đối với trẻ em khi sử dụng cần có sự tư vấn, hướng dẫn của thầy thuốc hoặc người có chuyên môn do nhung hươu là loại thuốc đại bổ nên cần dùng đúng liều lượng phù hợp.

Khi dùng cho trẻ em, nhất là từ lứa tuổi thiếu niên trở xuống cần thận trọng không được lạm dụng vì nhung hươu có thể gây béo phì, nứt thịt, kích thích tính dục và gây phát dục sớm.

Với thai nhi, trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 24 tháng tuổi còn bú sữa mẹ có thể cho trẻ dùng nhung hươu gián tiếp qua người mẹ nhưng cũng cần đúng liều dùng.

Đối tượng nên sử dụng nhung hươu

Nhung hươu là một vị thuốc tự nhiên, không độc, không có tác dụng phụ nếu dùng đúng cách. Những đối tượng người dùng sau đây nên lựa chọn lộc nhung để sử dụng.

– Trẻ em còi xương, chậm lớn, biếng ăn, suy dinh dưỡng, chậm mọc răng, thấp bé so với lứa tuổi.

– Nam giới yếu sinh lý, xuất tinh sớm, mất hứng thú tình dục, di tinh, tinh trùng loãng.

– Phụ nữ lãnh cảm tình dục, rối loạn kinh nguyệt, khó đậu thai, hiếm muộn, tử cung lạnh, đang cho con bú.

– Người già, trung niên nên dùng lộc nhung để giúp chậm quá trình lão hóa, giúp ngăn ngừa các bệnh mãn tính, giúp cơ thể minh mẫn, khỏe mạnh và chắc khỏe xương khớp.

– Những người lao động chân tay nặng nhọc, người chơi thể thao, người hoạt động trí óc tần suất cao, thường xuyên căng thẳng, stress.

– Những người có bệnh về dạ dày, tiêu hóa, người bị huyết áp thấp cũng nên dùng nhung hươu hỗ trợ.

– Người bị các bệnh về xương khớp như đau nhức xương khớp, thoái hóa xương, loãng xương…

– Người bị thiếu máu, gầy yếu xanh xao, suy nhược cơ thể, người mới ốm dậy, sau phẫu thuật nên dùng nhung hươu.

Những ai không được dùng nhung hươu

Như đã nói ở trên, nhung hươu cần phải dùng đúng cách mới tốt cho sức khỏe. Thầy thuốc ưu tú Nguyễn Xuân Hướng khuyên rằng những người béo phì, đờm nhiều, có thấp đàm nhiều, người tì hư hàn không được uống nhung hươu.

Người bị gan nóng, huyết áp cao, viêm thận nặng cũng không được uống. Một số người có cơ địa dị ứng khi dùng lộc nhung có thể gây ra lở ngứa.

Những trường hợp cơ thể hư nhiệt, biểu hiện là sợ nóng, sốt về chiều, ra mồ hôi trộm, táo bón, tiểu ít vàng đỏ không nên dùng nhung.

Người bị nóng do âm hư sinh nội nhiệt, người bị mất máu, hẹp van tim, viêm phế quản, khạc đờm vàng, sốt, bệnh truyền nhiễm, sôi bụng, đầy bụng, đau bụng đi ngoài cũng không nên dùng.

Nhung hươu rất bổ nên chỉ dùng khi cần thiết và nên dùng đúng liều lượng, cũng như nên ngưng 2-3 tuần rồi mới dùng tiếp chứ không nên dùng liên tục kéo dài vì có thể gây ra nứt thịt.

Cách chế biến nhung hươu để dùng

Sơ chế nhung hươu tươi

Đối với nhung hươu khô đã qua quá trình chế biến nên có thể dùng được ngay, nhưng đối với lộc nhung hươu tươi thì cần phải sơ chế trước khi dùng.

Nếu không biết cách chế biến sơ chế, cạo sạch lông nhung mà đem ngâm rượu, ngâm mật ong, nấu cháo hay chế biến theo bất cứ cách nào thì nếu ăn, uống phải lông nhung thì sẽ bị viêm ruột, viêm đường tiêu hóa cực kỳ khó chữa.

Bởi vậy cần phải sơ chế nhung hươu tươi bằng những cách sau:

– Cạo bằng dao lam: dùng dao lam (dao tem, dao cạo râu) để cạo sạch lớp lông nhung bên ngoài da của lộc nhung. Sau đó rửa sạch bằng rượu pha gừng.

– Đốt cháy lông nhung: hơ nhánh nhung trên ngọn lửa cồn hoặc trên bếp ga để lông nhung cháy hết, lưu ý hơ nhanh tránh nhung bị nứt, cháy. Sau đó cũng rửa sạch với rượu pha gừng.

Sau khi đã xử lý làm sạch lông nhung có thể để nguyên cặp dùng ngâm rượu hoặc thái thành lát mỏng để chế biến theo các cách khác nhau.

Những cách chế biến nhung hươu đơn giản dễ làm

Các bạn có thể làm nhung hươu theo nhiều cách, và cách được nhiều người áp dụng nhất là ngâm rượu nhung hươu. Và dưới đây là những cách chế biến mà bạn có thể áp dụng.

– Ngâm nhung hươu với rượu: ngâm cả cặp nhung hươu tươi hoặc thái lát nhung tươi để ngâm cùng với rượu nặng 45 – 50 độ với tỷ lệ 1 lạng lộc nhung tươi ngâm cùng 1 lít rượu. Đối với nhung hươu khô thái lát ngâm với rượu 45 độ theo tỷ lệ 1 lạng nhung hươu khô với 3 lít rượu. Ngâm trong 1 tháng.

– Ngâm nhung hươu với mật ong: sử dụng nhung hươu tươi thái lát 100gr, mật ong nguyên chất 250 ml ngâm cùng nhau trong 100 ngày thì ăn được nhung hươu trực tiếp.

– Nấu cháo nhung hươu: dùng nhung hươu tươi xay nhỏ để nấu cháo như nấu cháo bình thường, có thể thêm rau củ, nước hầm xương để ăn ngon miệng hơn.

Đối với nhung hươu khô dạng bột có thể hòa cùng với cháo nóng để ăn ngay, cũng có thể thay cháo bằng phở, bún, miến, súp…

– Dùng làm món hầm: nhung hươu tươi còn được dùng để chế biến các món hầm với chim, gà, chân giò… Cách làm nhung hươu này phù hợp với người yếu sinh lý, người suy nhược cơ thể.

– Tráng trứng với bột nhung hươu khô: bột nhung hươu đánh cùng trứng gà để hấp hoặc tráng và để ăn trong bữa ăn, phù hợp với người muốn tăng cân và trẻ em chậm lớn.

Ngoài ra, nhung hươu khô dạng bột còn có thể chế biến theo cách pha với nước nóng, sữa tươi để uống hoặc ăn cùng với mật ong.

Cách bảo quản nhung hươu

Bảo quản nhung hươu tươi

Nhung hươu tươi cần phải được bảo quản lạnh thì mới có thể vận chuyển đường dài cũng như có thể để được lâu mà dùng dần. Hoặc chỉ có thể ngâm rượu, ngâm mật ong nhung hươu thì mới bảo quản được nhung hươu tươi.

Nhung hươu tươi ngay sau khi cắt xong cần phải được chế biến ngay để sử dụng hoặc giữ lạnh ngay lập tức, nếu để nhung tươi ở ngoài điều kiện nhiệt độ thường thì nhung sẽ hỏng, ôi giống như thịt tươi.

Để vận chuyển nhung hươu tươi thì cần bảo quản nhung tươi trong hộp xốp hay hộp giữ nhiệt có đá lạnh bên trong. Nếu thời gian vận chuyển dài từ 2-3 ngày thì còn cần phải có đá gel hoặc đá khô để giữ lạnh được lâu hơn.

Đối với nhung thái lát dùng để ăn dần thì cần bảo quản trong ngăn đá tủ lạnh, cách này có thể giữ nhung tươi được khá lâu nhưng tốt nhất là chỉ nên dùng hết tối đa trong 1 tháng.

Bảo quản nhung hươu khô

Với nhung hươu khô thì bảo quản sẽ dễ dàng hơn, các bạn chỉ cần cất ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc là được. Nhung hươu khô nếu bảo quản tốt, đúng cách có thể để được tới 3 năm.

Một số bài thuốc có lộc nhung

Ngoài những cách làm nhung hươu theo các cách chế biến như đã nói ở trên thì các bạn còn có thể kết hợp nhung hươu với các vị thuốc khác để tạo nên các bài thuốc nhung hươu có hiệu quả chữa bệnh cao hơn.

Lộc nhung bột 1,5g, bạch thược 12g, ô tặc cốt 20g, đương quy 12g, long cốt 12g, tang ký sinh 12g, đảng sâm 12g, tang phiêu diêu 12g, tất cả đều tán bột mịn, dùng ngày uống 2 lần, mỗi lần 4-8g bằng cách chiêu với rượu trắng hâm nóng. Bài thuốc này trị liệt dương, di tinh, đái són, đau lưng, váng đầu.

Lộc nhung 1,2g, thục địa 16g, ngũ gia bì 12g, sơn thù 12g, phục linh 12g, xạ hương 0,1g, trạch tả 12g, đơn bì 12g. Nghiền bột mịn tất cả rồi luyện với mật làm hoàn. Ngày dùng 2 lần, mỗi làn 4 – 12gr. Chữa tủy hư, xương mềm, tay chân yếu, trẻ chậm lớn.

Lộc nhung 1,2g, đương quy 12g, bồ hoàng 0,6g, a giao 12g, tán bột các vị, ngày uống 2 lần, mỗi lần 4g bằng ách chiêu với ít rượu trắng hâm nóng. Dùng chữa gan và thận đều suy nhược, kinh nguyệt ra nhiều, băng lậu đới hạ.

Nhung hươu 30g, bổ cốt chi 50g, sơn dược 80g, phục linh 50g, đương quy 80g, toan táo nhân 30g, ngưu tất 50g, thục địa 100g, câu kỷ tử 50g, bá tử nhân 30g, viễn chí 30g, bạch truật 50g, hổ phách 20g, cam thảo 30g, nhục quế 20g, trần bì 20g, tán bột mịn, trộn mật thành viên. Tác dụng bổ khí dưỡng huyết, ích thận, tráng dương, suy nhược cơ thể, lưng chân đau mỏi.

Lộc nhung 40g thái mỏng, giã nát, hoài sơn 40g giã nát, tất cả cho vào túi vải, ngâm cùng 1 lít rượu trong 7 ngày, uống mỗi ngày 10-20ml. Khi hết rượu lấy bã tán mịn, vò viên uống.